मुंबई : मुंबईत सध्या सहा हजार ठिकाणी बांधकामे सुरू असून, या सर्व बांधकामांच्या ठिकाणी धूळ व प्रदूषण नियंत्रणाच्या उपाययोजनांची अंमलबजावणी करण्याचा आग्रह मुंबई महापालिकेचे आयुक्त इकबालसिंह चहल यांनी धरला आहे. तसेच या उपायांची अंमलबजावणी न झाल्यास खासगी तसेच शासकीय बांधकामे रोखण्यात येतील, असा सज्जड इशाराही आयुक्तांनी दिला आहे. वातावरणातील बदलामुळे मुंबई महानगरातील हवेच्या गुणवत्तेवर विपरित परिणाम होत आहे. या पार्श्वभूमीवर उपाययोजना करण्याबाबत मुंबई महापालिकेतील सर्व संबंधित खात्यांसह एमएमआरडीए, म्हाडा, एसआरए, एमआयडीसी आदी यंत्रणा तसेच क्रेडाई, एमसीएचआय, नारेडको आदी विभागांची संयुक्त बैठक महापालिका आयुक्तांच्या अध्यक्षतेखाली शुक्रवारी झाली. सद्यस्थितीत मुंबईत सुमारे ६ हजार बांधकामे सुरू असल्याचे या बैठकीत समोर आले. पावसाळा संपून जेमतेम दहा-पंधरा दिवस उलटत नाही, तोच मुंबईसह महानगरातही हवेच्या गुणवत्तेवर विपरित परिणाम होत आहे. त्याची दखल केंद्र व राज्य सरकारने घेतली असून, तत्काळ उपाययोजना करण्याचे निर्देश देण्यात आले आहेत. यासंदर्भात नियंत्रणाची नवीन मार्गदर्शक तत्त्वे सोमवार, २३ ऑक्टोबरपर्यंत प्रसिद्ध करण्यात येतील. त्यांचे पालन सर्व यंत्रणांनी करणे आवश्यक असल्याचेही मुंबई महापालिकेकडून स्पष्ट करण्यात आले आहे.
•- एक एकर किंवा त्यापेक्षा अधिक क्षेत्रात बांधकाम असलेल्या जागेच्या अवतीभोवती किमान ३५ फूट आणि एक एकरपेक्षा कमी भूखंडावर किमान २५ फूट उंचीचे लोखंडी, पत्र्यांचे आच्छादन किंवा कापडांचे आच्छादन असावे.- तुषार फवारणी (स्प्रिंकलर) यंत्रणा असावी. धूळ उडू नये यासाठी दिवसातून किमान चार ते पाच वेळा पाण्याची फवारणी करावी.
•- पुढील १५ दिवसांत धूळ प्रतिबंधक यंत्र (ॲण्टी स्मॉग मशीन) बसवावे.
•- रस्त्यांवरील धुळीचे प्रमाण कमी करण्यासाठी पालिकेच्या वतीने धूळ प्रतिबंधक यंत्र (ऍण्टी स्मॉग मशीन) वाहने कार्यान्वित करण्यात येतील.
•- मेट्रो, रस्ते, उड्डाणपूल आदी शासकीय निर्माणाधीन कामाच्या ठिकाणीही ३५ फूट उंचीच्या आच्छादनांसह फवारणी व धूळ प्रतिबंधक संयंत्रांची व्यवस्था असावी.
वाहनांसाठी सूचना
•- बांधकाम साहित्य तसेच राडारोडा (डेब्रिज) ने-आण करणारे वाहन झाकलेले असावे.
•- बांधकाम राडारोडा ने-आण करताना, प्रत्येक खेपेच्या वेळी पाणी फवारणी करावी. तसेच वाहनांची चाके प्रत्येक खेपेनंतर धुवून स्वच्छ केली जावीत.
•- प्रत्येक बांधकामाच्या ठिकाणी सीसीटीव्ही लावावे.
•- बांधकामांशी संबंधित प्रत्येक वाहनाची पीयूसी चाचणी वेळेवर झाली आहे, हे निश्चित करावे. अन्यथा आरटीओने तत्काळ कारवाई करावी.
•- रात्रीच्या वेळी राडारोडा निर्जन ठिकाणी टाकणे रोखण्यासाठी गस्ती पथकांना नेमावे.
उद्योग व व्यवसायांसाठी सूचना
•- मुंबईतील वीज, ऊर्जा, गॅसविषयक मोठ्या प्रकल्पांतून होणाऱ्या वायू प्रदूषणावर नियंत्रण आणण्यासाठी प्रयत्न व्हावेत. शासनाने ठरवून दिलेल्या सर्व उपाययोजना त्यांनी केल्या आहेत किंवा कसे याची फेरतपासणी करावी.
•- या प्रकल्पांच्या ठिकाणी प्रदूषण नियंत्रणासाठी असलेल्या यंत्रणांची भरारी पथकाच्या माध्यमातून तपासणी करण्यात करावी.
– माहूलसारख्या परिसरामध्ये नियमितपणे उपाययोजनांची अंमलबजावणी करण्याची जबाबदारी सर्व संबंधित यंत्रणांची असेल. अन्यथा त्यांनाही कारवाईला सामोरे जावे लागेल.
विशेष पथकाकडून पाहणी
•- पालिकेच्या सर्व २४ प्रशासकीय विभागांअंतर्गत येणाऱ्या बांधकाम ठिकाणांची पाहणी करण्यासाठी विशेष पथके स्थापन करावीत.
•- प्रत्येक विभागात किमान ५० पथकांची नियुक्ती करता येईल. या पथकांनी बांधकामांच्या ठिकाणी अचानक भेटी देऊन थेट व्हिडीओ चित्रिकरण करावे. उपाययोजनांमध्ये कमतरता आढळल्यास जागेवरच नोटीस देऊन अशी बांधकामे रोखावीत.
•- सहायक आयुक्तांनी आपल्या अखत्यारित पदपथ व इतर ठिकाणी सुरू असलेल्या बांधकामांच्या ठिकाणी देखील धूळ प्रतिबंधक उपाययोजना कराव्यात.
•- मुंबईतील अतिशय वर्दळीच्या किमान ५० ते ६० रस्त्यांवर धूळ प्रतिबंधक यंत्र नियमितपणे पाठवून दररोज पहाटे किंवा सकाळी फवारणी करावी.
‘संपूर्ण मुंबईच बाधित’
‘जिप्सममुळे मुंबईची हवा बिघडल्याची चर्चा होत आहे. सध्या मुंबईच्या हवेमधील धुलीकणांचे प्रमाण आंतरराष्ट्रीय मानकापेक्षा जास्त आहे. मुंबईमध्ये मोठ्या प्रमाणात बांधकामे होत आहेत. या बांधकामांचा आकार आणि उंची अधिक असल्याने याची व्याप्ती विस्तारती आहे. मात्र केवळ बांधकामामध्ये वापरले जाणारे जिप्सम हे मुंबईच्या प्रदूषणाचे एकमेव कारण नाही. यामध्ये दळणवळणामुळे निर्माण होणाऱ्या विषारी प्रदूषकांचाही समावेश आहे. बांधकामामध्ये जिप्समसोबतच सिलिकेटचाही वापर होत असतो. सिलिकेटमुळे श्वसनाच्या विकारांचा अधिक त्रास होतो. बांधकाम बरेच दिवस सुरू असते मात्र यावर केवळ गोणपाट घातले जाते. यामुळे ही प्रदूषके हवेत सहज मिसळतात. उंच उभारल्या जाणाऱ्या इमारतींमुळे हे धुलिकण दूर पसरतात. यामुळे अख्खी मुंबई बाधित होऊ लागली आहे. बांधकाम स्थळी असलेली मशिनही योग्य प्रकारे वापरली जात नाही. ट्रकमधून सगळा राडारोडा उधळत नेला जातो. याशिवाय आपल्याकडे असलेले इतर कापड उद्योग, रासायनिक उद्योग याचाही प्रभाव हवेवर होत असतो. हवेत असे विषारी घटक सामावले जाण्याचे प्रमाण येत्या काळात वाढत जाणार आहे’, असे मुंबई विद्यापीठाचे माजी प्र-कुलगुरू व सोसायटी फॉर ग्रीन एनव्हायर्नमेंटचे अध्यक्ष प्रा. डॉ. ए. डी. सावंत यांनी नमूद केले.
